Παραστάσεις με φόντο Υπουργικό Συμβούλιο

• Tου Σταυρου Λυγερου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Tρίτη, 12 Iανoυαρίου 2010

Το πολίτευμα επισήμως παραμένει προεδρευομένη κοινοβουλευτική Δημοκρατία, αλλά από χρόνια έχει διολισθήσει σε μία κατάσταση, που αποδίδεται επακριβώς από τον όρο τηλεοπτική Δημοκρατία. Δεν το αποδεικνύει μόνο το γεγονός ότι τα κανάλια διαμορφώνουν κατά κανόνα τα κυρίαρχα πρότυπα και κατ’ επέκταση τα γούστα και τις συμπεριφορές των Νεοελλήνων. Δεν το αποδεικνύει μόνο το γεγονός ότι οι πολίτες που αδικούνται και δεν βρίσκουν το δίκιο τους μέσα από τους θεσμούς της Πολιτείας, καταφεύγουν στις γνωστές τηλεοπτικές εκπομπές (ή απειλούν ότι θα καταφύγουν σ’ αυτές) για να το βρουν. Δεν το αποδεικνύει μόνο το γεγονός ότι ο πολιτικός και o κοινωνικός διάλογος διεξάγεται κατά κύριο λόγο μέσα από τα τηλεοπτικά παράθυρα, οι προκρούστειες προδιαγραφές των οποίων εκφυλίζουν τον Λόγο σε ατάκες και την πολιτική παρέμβαση σε πολιτικό καραγκιοζιλίκι.

Η μετατροπή του Υπουργικού Συμβουλίου σε στούντιο για την εκφώνηση των τακτικών τηλεοπτικών «διαγγελμάτων» του πρωθυπουργού είναι η νέα κατάκτηση. Επειδή, όμως, ο Γιώργος Παπανδρέου έχει αίσθηση του τηλεοπτικού προϊόντος, αποφεύγει την παγίδα να μετατρέψει τις συνεδριάσεις σε παράσταση για έναν. Αλλοτε φέρνει στο στούντιο «γκεστ σταρ», όπως έκανε με τον Συνήγορο του Πολίτη, τον πρόεδρο του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Διαφάνειας και τον Αρχιεπίσκοπο. Αλλοτε πάλι δίνει ρόλο σε υπουργό του για να παρουσιάσει σε απ’ ευθείας μετάδοση κάποια νομοθετική πρωτοβουλία, όπως έκανε προχθές με τον Γιάννη Ραγκούση.

Είναι αλήθεια ότι όταν φεύγουν οι οι κάμερες από την αίθουσα γίνεται κάποια συζήτηση. Προχθές το απόγευμα, μάλιστα, η συνεδρίαση ήταν ουσιαστική. Κράτησε ώρες και εκφράσθηκε πλούσιος και έντονος προβληματισμός για τη νέα αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης. Ακόμα κι αν ήταν πάντα έτσι, όμως, η τηλεοπτική παράσταση του πρώτου μέρους προσβάλλει και απαξιώνει τον θεσμό του Υπουργικού Συμβουλίου.

Οι συνεδριάσεις του δεν είναι ούτε για να εκφωνεί λόγους προς τον λαό ο πρωθυπουργός ούτε για να εκλαϊκεύουν και να προπαγανδίζουν οι υπουργοί τα όποια νομοσχέδιά τους. Οι συνεδριάσεις είναι για να υφίστανται τη δοκιμασία της συλλογικής κριτικής οι σχεδιαζόμενες πολιτικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης, καθώς επίσης και για να εμπλουτίζεται ο σχετικός προβληματισμός. Στοιχειώδης κανόνας είναι οι υπουργοί να έχουν εγκαίρως ενημερωθεί γραπτώς για το προς συζήτηση θέμα και να έχουν προετοιμάσει τις παρατηρήσεις τους. Αντ’ αυτού, υποχρεώνονται να παριστάνουν τις «γλάστρες» ή να ακούνε σαν μαθητές νουθεσίες από εξωκυβερνητικούς παράγοντες!

Εάν κάποιος άσχετος με τα ελληνικά πράγματα ξένος έβλεπε την εικόνα του Αρχιεπισκόπου να νουθετεί τους υπουργούς θα νόμιζε ότι η Ελλάδα είναι χριστιανικό Ιράν! Πού να φανταστεί ότι πρόκειται για επικοινωνιακά κόλπα νέου τύπου. Ολες αυτές οι «μοντερνιές» δεν υπηρετούν ούτε τη διαφάνεια ούτε τη δημοκρατία. Είναι σκηνοθετικά ευρήματα για να «κάνει νούμερα» η απ’ ευθείας μεταδιδόμενη ιδιότυπη τηλεοπτική παράσταση. Και, βεβαίως, υποκρύπτουν μία ουσιαστική περιφρόνηση για τους θεσμούς.

 

Διακυβέρνηση με βιογραφικά

Eνα από τα χειρότερα μειονεκτήματα του πολιτικού συστήματος ήταν η παραδοσιακή πρακτική των κυβερνήσεων να καλύπτουν τις κρίσιμες θέσεις γενικών/ειδικών γραμματέων υπουργείων και προέδρων δημοσίων οργανισμών και επιχειρήσεων με διορισμούς αποτυχόντων πολιτευτών και τροφίμων του κομματικού μηχανισμού. Συνήθως, τα πρόσωπα αυτά δεν είχαν ούτε γνώσεις ούτε εμπειρία και κυρίως προτεραιότητά τους ήταν η προώθηση των προσωπικών πολιτικών φιλοδοξιών τους μέσω ρουσφετιών και διαπλοκής. Η εν λόγω αντιπαραγωγική πρακτική ήταν μία από τις κύριες αιτίες της κακοδαιμονίας του δημόσιου τομέα.

Ο Γ. Παπανδρέου διαβεβαίωσε ότι τώρα οι γενικοί/ειδικοί γραμματείς θα επιλεγούν με κριτήριο τα βιογραφικά τους. Η μέθοδος αυτή έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τα ΜΜΕ και την κοινή γνώμη. Ενθουσιασμός που τροφοδοτήθηκε από την αρνητική πείρα του παρελθόντος και από το άρωμα αξιοκρατίας που αποπνέει. Αυτός είναι και ο λόγος που ανταποκρίθηκαν χιλιάδες.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα κάθε αντίλογος μοιάζει μίζερος. Γι’ αυτό, όμως, είναι σημαντικό να κατατεθεί. Μία καίρια διευκρίνιση: Οι γενικοί/ειδικοί γραμματείς δεν είναι ανώτατοι υπηρεσιακοί παράγοντες, που απλώς εφαρμόζουν την κυβερνητική πολιτική. Είναι πολιτικοί κι όχι τεχνοκρατικοί ρόλοι. Είναι μέλη της πολιτικής ηγεσίας κάθε υπουργείου και ως προεκτάσεις της κυβέρνησης συνδιαμορφώνουν τις πολιτικές. Γι’ αυτό και οι θέσεις είναι μετακλητές, έξω από την υπαλληλική ιεραρχία.

Ο γενικός/ειδικός γραμματέας πρέπει να πιστεύει στο κυβερνητικό πρόγραμμα, να διαθέτει πολιτικές ικανότητες, να γνωρίζει πρόσωπα και πράγματα στο κυβερνητικό τοπίο και να έχει πολιτική χημεία με τον προϊστάμενο υπουργό του. Μόνο τότε θα είναι παραγωγικός. Γι’ αυτό και είναι επιβεβλημένο ο κάθε υπουργός να έχει λόγο για τους γενικούς/ειδικούς γραμματείς του υπουργείου του.

Η μέθοδος των βιογραφικών μπορεί να πουλάει επικοινωνιακά, αλλά ταιριάζει περισσότερο σε μεγάλες εταιρείες παρά σε κυβέρνηση. Ορισμένοι κυνικοί τη θεωρούν ένα εξαιρετικό περιτύλιγμα, που επιτρέπει στον Γ. Παπανδρέου να διορίσει γενικούς/ειδικούς γραμματείς της απολύτως δικής του επιλογής. Υπενθυμίζουμε ότι το 1990 – 93 ο Κ. Μητσοτάκης έλεγχε τους υπουργούς του, διορίζοντας δίπλα τους γενικούς/ειδικούς γραμματείς της απολύτου εμπιστοσύνης του. Στην πραγματικότητα, η μέθοδος των βιογραφικών πηγάζει από την μεταπολιτική θεώρηση του Γ. Παπανδρέου και τον διευκολύνει να παρακάμψει τελείως την κομματική ζήτηση για κρατικά αξιώματα. Οπως έχει φανεί και από άλλες περιπτώσεις, στόχος του είναι να υποκαταστήσει κατά το δυνατόν τον θεσμό–κόμμα από ένα σύστημα εξουσίας, που οφείλει την ύπαρξή του και έχει σημείο αναφοράς τον ίδιο. Στο πλαίσιο αυτό, δεν έχει κανέναν ενδοιασμό να ενσωματώσει ακόμα και στελέχη, που έχουν εργασθεί σε αντίπαλες κυβερνήσεις.

Η ηθικοπολιτική απαξίωση του κομματικού ΠΑΣΟΚ και η απέχθεια των πολιτών για το καθεστώς της άθλιας κομματοκρατίας των τελευταίων δεκαετιών, επιτρέπει στον Γ. Παπανδρέου να κερδίζει με άνεση την μάχη των εντυπώσεων στο επίπεδο της κοινής γνώμης. Το γεγονός αυτό, ωστόσο, δεν δικαιώνει αυτομάτως την μέθοδό του.

• Tου Σταυρου Λυγερου, Η Καθημερινή, 13/10/2009